Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα υπήρξε η 5η εκδήλωση του Ανοικτού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών για την περίοδο 2011-12, που οργάνωσε η Ιστορική-Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» σε συνεργασία με την ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας. Το θέμα: «Τα οθωμανικά μνημεία των Γιαννιτσών» ανέπτυξε, κατόπιν ενδελεχούς έρευνας, ο αρχαιολόγος και υποψήφιος διδάκτορας του Α.Π.Θ. Γιώργος Σκιαδαρέσης, ο οποίος μάλιστα απάντησε και σε πολλά ερωτήματα που τέθηκαν από το κοινό. Όταν οι Οθωμανοί Τούρκοι κατέκτησαν την Μακεδονία είχαν ως επικεφαλής έναν-πιθανότατα - αρνησίθρησκο Έλληνα που......
ήταν φρούραρχος της Προύσας της Μικράς Ασίας και εξισλαμίσθηκε, τον μετέπειτα γνωστό σε πολλούς ως Γαζή (=αγωνιστής) Εβρενός. Όταν ήρθε στα Γιαννιτσά περί τα 1385 βρήκε μια μικρή ελληνική πολίχνη της βυζαντινής εποχής. Με τους επήλυδες Γιουρούκους και τους μαζικούς εξισλαμισμούς αύξησε τον πληθυσμό της περιοχής. Ο περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή αναφέρεται σε μια ιερή πόλη των μουσουλμάνων που είχε 17 τεμένη, μεγάλα και μικρά, 3 δημόσια και 70 ιδιωτικά λουτρά, 740 καταστήματα, μπεζεστένι, 7 σχολεία κατά κύριο λόγο ιεροσπουδαστήρια, καραβάν σαράγι και χάνια για τους οδοιπόρους που διέρχονταν μέσω της Εγνατίας οδού. Στο β΄ μισό του 19ου αι. υπήρχαν στην πόλη 19 μουσουλμανικές αραιοκατοικημένες και 4 χριστιανικές πυκνοκατοικημένες συνοικίες. Οι συχνές επιδημίες όμως ελάττωναν τους κατοίκους.
Το μνημείο του Γαζή Ερενός με τον τάφο του καθώς και των δύο γιών του Αλή και Ισά Μπέη, κτισμένο με ορθογώνιους κυβόλιθους είχε τοιχογραφίες και τρούλο που κατέπεσε και αντικαταστάθηκε με επίπεδη οροφή. Ανακαινίζεται το 1885-6, ενώ το 1909 είχε μια όψη παραμελημένη και μελαγχολική. Γνωστό στους μεταγενέστερους ως εκκοκκιστήριο βάμβακος του Εφαρμοστίδη.
Τα λουτρά Καϊάφα από τα παλαιότερα στον Ελλαδικό χώρο, χτίστηκαν το 1395 και περιλάμβαναν χώρο για άνδρες στα δυτικά και για γυναίκες στα ανατολικά.
Ο τουρμπές του Αχμέτ Μπέη Εβρενόσογλου, εγγονό του Γαζή Εβρενός είναι ένα τετράγωνο κτίσμα με λιθόστρωτο, που μάλλον χρησιμοποιήθηκε ως ιεροδιδασκαλείο.
Το τζαμί του σεΐχη Ιλαχή, λόγιου της εποχής, που διαθέτει τρούλο και μιναρέ βρίσκεται εντός του στρατόπεδου Καψάλη που καταλαμβάνει έκταση 90 στρεμμάτων. Το δε λουτρό του σεϊχη Ιλαχή με ιαματικές ιδιότητες ήταν μονόχωρο και οι ανασκαφικές έρευνες έφεραν στο φως αποδυτήριο, συντριβάνι και πλακόστρωτο δάπεδο.
Το μεγάλο τζαμί του Ισκεντέρμπεη (=Αλέξανδρου) δισέγγονου του Γαζή Εβρενός στην περιοχή της παλιάς αγοράς υποστηρίζεται ότι ήταν η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής που μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος. Είναι γνωστό ως εκκοκκιστήριο βάμβακος του Δίνα.
Ο πύργος του ρολογιού κτίστηκε από τον Αχμέτ Εβρενόσογλου, είχε περίβολο και λίγο πιο πέρα υπήρχε μουσουλμανικό νεκροταφείο.
Η Αγία Παρασκευή ήδη από το 1990 ανακηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Στην οδό Λεωνίδα υφίσταται βάση ενός μιναρέ.
Υπήρχε επίσης στην πόλη μας συνοικία βυρσοδεψών, ιπποφορβείο και τρία γνωστά καταστήματα λαχανικών και ψαρικών στην Εγνατία οδό, στην οδό Ισαύρων και ένα βορειότερα από το τζαμί του Ισκεντέρμπεη.
Με την συνεργασία πάντως του Δήμου Πέλλας, της 11ης Εφορείας Βυζαντινών αρχαιοτήτων, του πολυτεχνείου, των υπουργείων πολιτισμού και Έθνικής Άμυνας και άλλων σχετικών φορέων καταβάλλονται άοκνες προσπάθειες ώστε όλα τα παραπάνω μνημεία να αναστηλωθούν, να προβληθούν και να αξιοποιηθούν καταλλήλως. Θα αποτελέσουν πολύτιμοι ζωντανοί χώροι πνευματικών κέντρων, πολιτιστικών εκδηλώσεων, αρχαιολογικών συλλογών και ιστορικών μνημείων θυμίζοντας στους γηγενείς Γιαννιτσώτες αλλά και τους επισκέπτες της πόλης μας, μια μακρά ζοφερή χρονική περίοδο σκλαβιάς και καταπίεσης, εκείνη της Τουρκοκρατίας. Ως μνημεία, βέβαια, αποτελούν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι από την πολυτάραχη ιστορία της περιοχής μας και ως τέτοια οφείλουμε να τα διατηρήσουμε για τις κατοπινές γενιές, γιατί οι λαοί που ξεχνούν την ιστορία τους, στο τέλος υποδουλώνονται.
Λάζαρος Η. Κενανίδης, θεολόγος,
Δντής 2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών, υποψ. διδάκτορας Α.Π.Θ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου